مصطفی ملکیان که از وی به عنوان آلترناتیو عبدالکریم سروش نام برده می‌شود، برنامه‌های وسیعی را برای تغییرات ایدئولوژیک میان طلاب تدارک دیده است.    

«جوان آنلاین» در این زمینه نوشت: وی با همکاری شخصی به نام «م» به دنبال جذب برخی طلبه ها بوده و سعی دارد روند سکولاریزاسیون مورد نظر خود را در این شهر پی‌گیری کند.

همکاری ملکیان با آقای «م» که دارای سطح همکاری با 11 نهاد دینی در قم است، از آن رو مورد توجه است که وی پیش از این مباحثی را مطرح کرده که با واکنش‌های جدی روبرو شده؛ از جمله این که وی همچون سروش به مخالفت با برخی آرای بنیانگذار جمهوری اسلامی پرداخته و قرآن را تجربه عرفانی پیامبر نامیده بود.

افول سروش
افول خورشید«حسین حاج فرج‌دباغ»، معروف به «عبدالکریم سروش» در میان حامیان اصلاحات، رهبران این جریان را برای معرفی یک تئوری‌پرداز دینی جدید برای القای تفکرات سکولاریزه خود، به صرافت انداخته است. تئوری‌پرداز جدیدی که او نیز سر در «حلقه کیان» داشته است.
آغاز افول سروش ابتدای امر در حمایت او از یکی از کاندیداهای دوگانه اصلاح‌طلبان آغاز شد، چرا که تکنوکرات‌ها و سینه سپردگان به مرام و مسلک لیبرال دمکراسی چندان خوش نداشتند که استاد شیرین بیان آنان و مظهر روشنفکری شان از مهدی کروبی حمایت کند.
اما اختلاف در این بین زمانی اوج گرفت که سروش و همراهانش تحت عنوان اتاق فکر سبز و معروف به لندن‌نشینان سازی دیگر برای رهبری جنش سبز و القائات ناهمخور خود تئوریزه کردند.
از سوی دیگر مخالفت اصلاح‌طلبان با این بهره گیری بی‌پروا، به دلیل تاکید مکرر میرحسین موسوی بر دینی بودن حرکت سبز و همچنین بدنامی سروش به خاطر نظریه‌های نمایان ضد اسلامی‌اش، همراهی وی با حرکت سبز را نکته‌ای منفی برای اصلاحات می‌پنداشتند.
سروشی که حتی دوستانش به دلیل زمینی خواندن منشأ قرآن بار ذلت و خفت حمایت از او را بر دوش خود و لندن‌نشینان افکندند و این‌گونه شد که رهبران سبز در جلسات اتاق فکر خود تصمیم گرفتند با کنار گذاشتن عبدالکریم سروش از بدنه رهبری حرکت سبز، فرد مناسب‌تری را برای جایگزین کردن در سمت تئوری‌پرداز دینی حرکت سبز انتخاب کنند.

«حلقه کیان» منشأ همه دودها
جلسات مکرر اتاق فکر حرکت سبز، آنها را به این نتیجه رساند که هنوز حلقه کیان می‌تواند منبع خوب و مورد اعتمادی برای انتخاب یک تئوری‌پرداز دینی باشد. اما کدام یک از مهره‌های حلقه کیان می‌تواند بار این سمت را به دوش بکشد؟ ماشاءالله شمس‌الواعظین، محمد مجتهد‌شبستری، سعید حجاریان، محسن آرمین،.... اینها گزینه‌هایی از حلقه کیان بودند که قابلیت تصدی این سمت را داشتند، اما هرکدام بنا به دلایل امنیتی و یا دارا بودن سابقه سیاسی نمی‌توانستند عهده‌دار این مسئولیت شوند. تنها در این میان یک نام باقی می‌ماند و آن نام «مصطفی ملکیان» بود؛ فردی که سابقه به نسبت خوبی در زمینه مسائل دینی و فلسفه اسلامی به واسطه حضور در جلسات درس آیت‌الله مصباح یزدی، آیت‌الله جوادی‌آملی و آیت‌الله سید‌رضا بهاءالدینی داشت که در ادامه به علت حضور در حلقه کیان دچار استحاله فکری شده و به عنوان یک نیروی ذخیره مناسب، فعالیت‌های فرهنگی برای القای نظریات کیانی خود را بدون هیچ مانعی تاکنون ادامه داده است.

ملکیان به جای سروش
از این رو مصطفی ملکیان با گرفتن تأییدیه از اتاق فکر حرکت سبز به عنوان جانشین عبدالکریم سروش برای تئوری‌پردازی دینی سبزها انتخاب و قرار شد که رسانه‌های حامی جریان سبز مانور تبلیغاتی خود برای معرفی هرچه بیشتر این فرد را آغاز کنند. نمونه این مانور تبلیغاتی را می‌توان در پخش کوتاه سخنان وی هنگام حمله به ولایت فقیه درشبکه‌های بی بی سی فارسی و صدای امریکا مشاهده کرد. از سوی دیگر برخی روزنامه‌های اصلاح‌طلب نیز با اختصاص دادن پرونده‌های ویژه خود به تفکرات ملکیان در حال بسط و گسترش این تفکرات در سطح جامعه هستند.
 ملکیان ابتدا در رشته مکانیک دانشگاه تبریز تحصیل می‌کرد اما این رشته را نیمه تمام باقی گذاشت و به سراغ فلسفه رفت و در سال 65 لیسانس فلسفه گرفت و سپس تحصیل خود در کارشناسی ارشد فلسفه اسلامی را ادامه داد اما با نیمه‌کار گذاشتن دفاع پایان نامه خود به حوزه علمیه رفت و تحصیلاتی نیز در آنجا داشت. وی با شکل‌گیری حلقه کیان به این حلقه پیوست و تحت تاثیر تفکرات نفراتی همچون سروش و گنجی قرار گرفت اما در تمام طول این مدت سعی در بروز این تفکرات نداشت. این موضوع تا اینجا ادامه پیدا کرد که بروز اختلاف میان عبدالکریم سروش و اصلاح‌طلبان فرصتی را برای معرفی وی به حامیان اصلاحات مهیا کرد و او با سخنرانی‌های مکرر از این فرصت کمال استفاده را برد.
 
فقط انسان بت خوبیه
نظریات وی بیشتر در زمینه‌های جهان مادی است و تلاش می‌کند با سخنان خود مادی‌گرایی را به عنوان عنصر موفقیت و رسیدن به آرامش انسان معرفی کند. وی در سخنرانی خود با عنوان عقلانیت و معنویت پس از 10 سال، که در 28 اردیبهشت 1389 در دانشگاه تهران ایراد شد، گفته است: عقلانیت و معنویت هم نباید بت جدیدی بشوند. همه چیز باید در استخدام انسان، برای کاستن از درد و رنج‌هایش باشد.

دین، فقط اخلاق و معنویات؛ نه سیاست
ملکیان که در سال‌های نه چندان دور، معنویت و اخلاق را پایه‌ای برای سخنرانی‌های خود می‌کرد اینک با ابتلا به استحاله و قرین و همنشین با رهایی از سایه سنگین عبدالکریم سروش چنان مستانه می‌تازد که برای او چندان تفاوتی نمی کند که همچون سروش به مخالفت با برخی آرای بنیانگذار جمهوری اسلامی بپردازد و یا اینکه قرآن را تجربه عرفانی پیامبر بنامد. این روزها باید دقت جست که آیا ضلع دیگری از اضلاع تئوریسین‌های سکولارسازی به رهبری سبزها رسیده و یا اینکه نه، رهبر جدید معنوی در تمنای رهایی از سایه سنگین سروش به ترکتازی بسنده کرده است.